Hazal Yalın
Haftanın seçkisinde İzvestiya “Erdoğan ekonomisi” kısaltması olarak “Erdoğan-konomi” başlığı altında yayınladığı yazıda Türkiye’deki derin iktisadi krize vurgu yapıyor ve “Rusya ile iktisadi işbirliği sıkıntısında rakibinden radikal bir farklılık göstermediğini” vurguluyor. Bununla birlikte seçimlerin milletlerarası sonuçları yüzünden bütün dünyanın ilgisini çektiğinin altını çiziyor. Gazeta.ru, tahminen de seçimlerle ilişkilendirilebilecek olan hububat muahedesinin mukadderatını ele alıyor; Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Verşinin’in sözlerine gönderme yapan gazete, muahedenin uzatılmasından pek umutlu görünmüyor. Kommersant ise Türkiye’ye tıp satışlarında geçen yıla nazaran iki kat artış olduğunu yazıyor, üstelik bu, çeşit fiyatlarının üçte bir oranında artmasına karşın bu türlü.
‘Erdoğan-konomi sınırda’
Şimdiki Cumhurbaşkanı Erdoğan birinci kez 2000’li yılların başındaki genel seçimlerde başarılı oldu. Ülke bir resesyondan zorlukla çıkarken iktisadın durumu yüzünden halk hoşnutsuzluk içindeydi. Erdoğan’ın o zamanki programı, iş dünyasının kapsamlı desteklenmesi, yatırımların cazip hale getirilmesi, kuralların gevşetilmesi, altyapı kurulmasıydı ve bunun GSYH’da büyümeyi tetikleyeceği öngörülüyordu. …
Tatsızlıklar Erdoğan’ın cumhurbaşkanı olarak birinci sefer seçildiği 2014’te başladı. Temel sorun sermaye çıkışıydı. Örneğin 2013’te yabancılar Türk lirası cinsinden 72 milyar dolar tahvili ellerinde tutuyorlardı, lakin 10 yıl sonra bu ölçü 1,2 milyar dolara düştü. Borsada yabancıların hissesi birkaç yıl içinde yüzde 60’lardan yüzde 30’lara düştü. Direkt yabancı yatırımlar da azaldı; bunlar mesela 2019’da 10 milyar dolardan daha azdı.
Normalde yabancı sermaye çıkışı iktisat için nahoş bir şeydir, fakat ölümcül değildir. Meğer Türkiye’nin özelliği, bu ülkenin fiilen daima negatif ödemeler istikrarı içinde yaşamış olması; bu yüzden yurtdışından yatırım ve kredi girmesi makroekonomik istikrar için her vakit mecburî olmuştur. Bu kaynak zayıflayınca zahmet başladı. Türk lirası 2013’ten beri dolar karşısında 10 kat bedel kaybetti. Bu çapta bir devalüasyona Zimbabve üzere ülkeler alışkındır, lakin Avrasya’nın güçlü bir iktisadı için “nonsense”.
2018’de hala devam etmekte olan mali ve döviz krizi başladı. Bu devirde Türkiye’de “full house” makrofinans sorunları oluştu: Devasa dış borç, rekor ödemeler istikrarı açığı göstergeleri, asgarî dış rezervler (net pahalarla, yani borçlar düştükten sonra 20 milyar dolardan az fazla, yani GSYH’nın yüzde 5’i; bu da milletlerarası üç aylık oran üzerinden en fazla 25 günlük ithalat sağlayabilir).
Bütün bunlar dörtnala bir enflasyona dönüşmeden edemezdi. …
En şaşırtan olan, enflasyon sayıları değil, Türkiye devletinin bu soruna verdiği yanıttı. Fiyatların sert bir formda yükselmesi halinde Merkez Bankası’nın faiz oranlarını yükseltmesi olağan olan uygulamadır, lakin Türkiye’de tam aksine düşürdüler. …
Muhalefet adayı öteki ülkelerle, bilhassa de Rusya ile iktisadi işbirliği probleminde rakibinden radikal bir farklılık göstermedi. Gerçi geçen yıl Akkuyu Nükleer Güç Santralinin inşaatının doğruluğundan kuşku duyduğunu tabir etti ve Türkiye Rusya’dan direkt elektrik alsa daha ucuza geleceğini söyledi. Muhalefet adayının olası enerji bakanı Ahmet Akın ise projeye direkt karşı çıktı ve bu santralin Türkiye’ye gerekli olmadığını söyledi. (D. Migunov / İzvestiya, 11 Mayıs)
‘Rusya’nın çeşit rezervasyonları iki kat arttı’
Yaz ayı için cins satışları mayıs ortası itibariyle geçen yılın tıpkı devrine nazaran iki kat arttı. Yabancı ülkelerde rezervasyon fiyatlarının ortalama yüzde 31,4 (208,4 bin ruble) iç turizmde ise yüzde 30,4 (91,6 bin ruble) artması da dinamiği engellemedi. …
Travelata.ru’nun datalarına nazaran çeşitlerde en tanınan destinasyon bütün yaz satışlarının yüzde 48’iyle Türkiye olarak kaldı. Bu oran geçen yıl yüzde 33’tü. Türkiye’de ortalama rezervasyon fiyatları yüzde 27,2 artışla 221,3 bin ruble oldu. Sletat.ru datalarına nazaran yabancı destinasyonlarda ikinci sırada toplam satışların yüzde 10’uyla Mısır bulunuyor. Geçen yıl bu oran hudutlu uçuşlar yüzünden yalnızca yüzde 1,4’tü. Mısır’a ortalama rezervasyon yüzde 30,8 artışla 190,5 bin ruble oldu. Yine Sletat.ru’ya nazaran BAE de çeşit satışlarının yüzde 4,1’iyle üçüncü sırada. Geçen yıl bu oran yüzde 1,9’du. Ortalama rezervasyon faturası ise yüzde 23 artışla 205,2 bin ruble. OneTwoTrip’e nazaran tekil seyahatlerde en başta Erivan, İstanbul, Antalya, Bişkek ve Denpasar (Bali) bulunuyor. (A. Mertsalova / Kommersant, 13 Mayıs)
‘Hububat mutabakatı bitebilir’
Rusya 18 Mayıs’a kadar taleplerinin yerine getirileceğine dair garanti almazsa hububat muahedesinin “varlığı sona erebilir”. Bu, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Verşinin’in açıklaması.
TASS, Verşinin’in kelamlarını şöyle aktardı: “Çünkü taraflardan yalnızca birine fayda sağlayan bir mutabakatın herkes tarafından tanınması ve onaylanması pek mümkün değil. Biz doğal ki öncelikle Rusya’nın, ziraî ve sınai gübre üreticilerinin ulusal menfaatlerini savunuyoruz.”
Rusya, Ukrayna, Türkiye ve BM temsilcilerinin görüşmesi İstanbul’da yapıldı. Verşinin’in TASS’a beyanatında şu sözler de var: “Benim görüşüme nazaran bugünkü ve dünkü görüşmeler İstanbul mutabakatlarının yerine getirilmesi konusunda i’nin üzerine noktayı koymak açısından faydalı oldu.”
Verşinin, 60 günlük uzatmaya dair son kararın 18 Mayıs’ta alınacağını, yani mevcut mutabakatların 18 Mayıs’a kadar işlediğini de hatırlattı. …
Rusya dışişleri temsilcisi, Moskova’nın, mutabakatın devamlı surette uzatılmasına ve genişletilmesine karşı olduğunu, lakin batının bunu istediğini de söyledi. …
Verşinin, Rusya’nın ihracatının hala “engellerle karşılaştığını” da vurguladı. Bakan yardımcısına göre şu anda “sadece Ukrayna hububat ve tarım eserlerinin taşınmasına yeşil ışık yakılıyor”, Rusya’nın menfaatleri ise öteleniyor. … (A. Milçenko / Gazeta.ru, 12 Mayıs)