Dr. Ayla Ünver Alçay, Avrupa Birliği’nin Besin Güvenliği İhtar Sistemi’nden (RASFF) alınan bilgilere nazaran, yalnızca Kasım ve Aralık 2024 aylarında Türkiye’den gönderilen besin eserlerine yönelik 69 mikotoksin uyarısı yapıldığını söz etti.
Alçay, bu ihtarların büyük bir kısmının kuru incirlerde ağırlaştığını, fakat kabuklu fıstık, yer fıstığı, siyah ayçiçeği çekirdeği ve mısır üzere eserlerin de sıklıkla bu listeye dahil olduğunu belirtti.
“AB ülkeleri bu mevzuda son derece hassas. Her bir iade, ülkemizin besin eserlerine olan inancı azaltıyor” diye ekledi.
AFLATOKSİN NEDİR?
Aflatoksinin ne olduğunu açıklayan Dr. Alçay, bunun Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus ismi verilen küf mantarları tarafından üretilen bir toksin olduğunu belirtti. Bilhassa sıcak ve nemli iklimlerde yetişen tarım eserlerinde bu toksinin yaygın olarak görüldüğünü söyledi.
“Aflatoksin B1, doğal olarak oluşan en güçlü kanserojenlerden biridir ve uzun müddet maruz kalındığında karaciğer kanseri başta olmak üzere önemli sıhhat meselelerine neden olabilir” sözlerini kullandı.
TÜRKİYE NEDEN RİSK ALTINDA?
Türkiye’nin iklim kaidelerinin aflatoksin oluşumunu tetiklediğini söz eden Dr. Alçay, bu riskin bilhassa hasat sonrası uygulamalardaki eksikliklerden kaynaklandığını belirtti.
“Uygun olmayan kurutma ve depolama koşulları, nem ve sıcaklık denetiminin yetersizliği aflatoksin oluşumunu hızlandırıyor. Bu durum, hem sıhhat açısından risk oluşturuyor hem de ekonomik kayıplara yol açıyor” dedi.
Türkiye’nin fındık ve kuru incir üzere stratejik tarım eserlerinde yüksek ihracat potansiyeline sahip olduğuna dikkat çeken Dr. Ünver Alçay, “Bu eserlerin global pazarlarda tercih edilmesi, sırf kalitesine değil, güvenilirliğine de bağlıdır” tabirlerini kullandı.
MİKOTOKSİNLER VE TEHLİKELERİ
Dr. Alçay, aflatoksin dışında farklı mikotoksinlerin de sıhhat için tehdit oluşturduğunu belirtti. “Aflatoksin sorunu tek başına bir tehdit değil. Öbür mikotoksinler de önemli sıhhat sorunlarına yol açabiliyor” dedi. Mikotoksinlerin tesirlerini şöyle sıraladı:
- Okratoksin A: Böbrek işlevlerini bozabilir ve kansere neden olabilir.
- Fumonisinler: Hudut sistemi ve karaciğer üzerinde önemli tesirler oluşturabilir.
- Zearalenon: Hormonal bozukluklara yol açabilir.
- Patulin: Bilhassa meyve sularında bulunur ve karaciğer ile böbrek hasarına neden olabilir.
“Bu toksinlerin insan sıhhati üzerindeki tesirleri hafife alınamaz” diyen Dr. Alçay, mikotoksinlerin tarım eserlerinde oluşturduğu risklere karşı daha dikkatli olunması gerektiğini tabir etti.
ÇÖZÜM TEKLİFLERİ VE GAYRET YÖNTEMLERİ
Dr. Alçay, aflatoksinle mücadelede bilimsel ve teknolojik tekniklerin değerine dikkat çekti. “Gıda güvenliği, sırf eser yetiştirme sürecinde değil, birebir vakitte hasat sonrası ve depolama süreçlerinde de sağlanmalıdır” dedi. Eğitim ve kontrol çalışmalarının artırılması gerektiğini vurgulayan Dr. Alçay, şu önerilerde bulundu:
- İyi Tarım Uygulamaları: Çiftçilere, nem ve sıcaklık denetimi üzere kritik hususlarda bilgi verilmesi.
- Gelişmiş Tahlil Formülleri: Aflatoksin tespiti için süratli ve yanlışsız tahlil prosedürlerinin yaygınlaştırılması.
- Doğal Antifungal Unsurlar: Küf oluşumunu engelleyen biyoteknolojik tahlillerin devreye alınması.
- Modern Depolama Sistemleri: Uygun depolama koşullarının sağlanması için yatırımlar yapılması.
“Bu cins tedbirler sadece ihracat pazarımızı korumak için değil, tıpkı vakitte halkımızın sıhhatini garanti altına almak için de gereklidir” diyen Dr. Alçay, aflatoksinle mücadelenin tüm paydaşların iş birliğiyle yapılması gerektiğini tabir etti.
Dr. Alçay, Türkiye’nin gıda güvenliğini sağlamak için acil tedbirler alması gerektiğini belirterek “Aflatoksin sorunu, yalnızca sıhhat değil birebir vakitte ekonomik bir krizdir. Halkımızın sıhhatini korumak ve ihracat pazarımızı teminat altına almak için devlet kurumları, çiftçiler ve özel bölüm el ele vermelidir” dedi. Ayrıyeten, tüketicilere de seslenerek “Satın aldığınız eserlerin güvenilirliğine dikkat edin ve mümkünse tahlil raporlarını denetim edin” biçiminde konuştu.