“Çocukların sorumluluk sahibi bireyler olmalarını sağlamak için ebeveynlerin kendi davranışlarını gözden geçirmeli” diyen Uzman Psikolog Ayşegül Güner Algan, olumlu pekiştirme sistemlerin öğrenilmesi ve çocuklara karşı empatiyle yaklaşılması gerektiğini belirtti.
KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE ETRAFIN ROLÜ
Psikoloji biliminin insan karakterlerini incelerken kişilik yapısını beş temel boyutta ele aldığını söz eden Algan, bu boyutlardan birinin ‘sorumluluk’ olduğunu belirtti. Sorumluluk seviyesi yüksek bireylerin daha organize, çalışkan ve ayrıntıcı olduğunu belirten Algan, bu özelliklerin çoklukla akademik ve profesyonel muvaffakiyet ile ilişkilendirildiğini fakat bunun bir genelleme olduğunu hatırlattı.
Ebeveyn davranışlarının kıymetinden bahseden Algan, “Kişilik, doğuştan gelen yatkınlıkların etrafın tesiriyle formlandığı bir yapı olarak tanımlanabilir. Çocukların etrafı ise erken yaşlarda çoklukla ailelerinden ibarettir. Bu nedenle ebeveynlerin davranışları çocuklarının sorumluluk şuurunu geliştirmesinde kritik bir role sahiptir” diye konuştu.
EBEVEYN DAVRANIŞLARININ ETKİSİ
Ebeveynlerin kendi davranışlarının çocuklara rol model oluşturduğunu söyleyen Algan, kelamlarına şöyle devam etti:
“Anne babalar, çocuklarının sorumlu olmasını isterken kendi sorumluluklarını ne ölçüde yerine getirdiklerini sorgulamalıdır. Verilen sözleri tutmak, programlara sadık kalmak ve çocuğun beklentilerini sistematik bir formda karşılamak, çocuklara sorumluluğu öğretmenin birinci adımlarıdır.”
Sebze yemeyen bir ebeveynin çocuğuna brokoli yemesi için ısrar etmesini örnek veren Algan, bu çeşit yaklaşımların çoğunlukla gereksiz bir çatışmaya dönüştüğünü belirtti.
ÖDÜL VE CEZA KULLANIMI
Sorumluluk şuuru kazandırırken ödül ve ceza usullerinin hakikat bir halde uygulanması gerektiğini tabir eden Algan, cezadan fazla olumlu pekiştirme sistemini önerdi.
Algan, “Çocuğun yaptığı davranış ile aldığı ödül ortasında bir alaka kurmasını sağlamak değerlidir. Güçlü bir duygusal bağ kurmak ve kuralların neden gerektiğini açıklamak, çocukların bu kuralları içselleştirmesini kolaylaştırır” diye konuştu.
‘SORUMLULUĞU EĞLENCELİ HALE GETİRİN’
Evdeki sorumlulukları ailece yapılan etkinliklere dönüştürmenin, çocukların bu vazifeleri daha nizamlı ve keyifli bir formda yapmalarını sağlayacağını belirten Algan, “Azarlanmadan, memnun bir ortamda gerçekleştirilen aktiviteler, istenilen davranışların uzun vadede kalıcı olmasına yardımcı olur” dedi.
ETKİLİ BAĞLANTI VE EMPATİ
Çocuklarla irtibatta kullanılan lisanın ehemmiyetine değinen Algan, kelamlarını şöyle sonlandırdı:
“Ebeveynlerin sıkça kullandığı ‘Arkadaşın bunu yapıyor, sen neden yapamıyorsun?’ üzere cümleler, çocuğunuzun özgüvenini zedeleyebilir. Eşinizin size birebir cümleyi kurması durumunda nasıl hissedeceğinizi bir düşünün. Çocuklarımızla bağlantı kurarken empati odaklı bir lisan kullanmamız çok değerlidir.”